Geschiedenis van het Nederlandse ‘minderhedenbeleid’ en ‘integratiebeleid’

‘Niet over ons, maar met ons’

Toen halverwege de jaren ’70 duidelijk werd dat het verblijf van de nieuwe Nederlanders niet tijdelijk zou zijn, werd er wel voor het eerst gesproken over een ‘integratiebeleid’ (toen nog minderhedenbeleid).

In 1979 bracht de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) het rapport Etnische Minderheden uit, waarin werd gepleit voor een beleid dat uitging van de realiteit van permanent verblijf. Dit rapport leidde tot het afschaffen van behoud van eigen identiteit als beleidsdoel en introduceerde emancipatie en wederzijdse aanpassing als kernprincipes. Daarnaast werd culturele diversiteit erkend als een dynamisch proces. Deze uitgangspunten werden verder uitgewerkt in de Minderhedennota van september 1983, waarin het beleid werd gericht op participatie, emancipatie en het behoud van ruimte voor culturele diversiteit.
Het beleid veranderde sindsdien met regelmaat, net als de doelgroepen en de labels voor de nieuwe Nederlanders (gastarbeider, allochtoon, vluchteling, Nederlander met migratieachtergrond, arbeidsmigranten, biculturele Nederlanders etc.).

Vanaf het begin waren de groepen waarover het beleid ging, niet of nauwelijks vertegenwoordigd aan de tafels waar beslissingen werden genomen. Ze waren niet vertegenwoordigd in de politiek, niet in het ambtenarenapparaat, niet bij de grote belangenorganisaties en ook niet in media of wetenschap. Vanaf de jaren ’80 ontstonden er op landelijk en op lokaal niveau wel allerlei overleg- en adviesorganen waarvoor ‘vertegenwoordigers’ van gemeenschappen werden gevraagd.

In de loop van de jaren werden politiek, ambtenarij, journalistiek en wetenschap weliswaar iets diverser, maar bleef de top nog steeds vrij wit. Toen aan het begin van deze eeuw de meeste overleg- en adviesorganen verdwenen, verdampte voor deze groepen ook een instrument om onderwerpen te agenderen. Voor de overheid, maar ook voor instellingen verdwenen daarmee daarnaast een belangrijke middel om ‘moeilijk bereikbare groepen’ te bereiken. Dit werd pijnlijk duidelijk tijdens de corona-pandemie, maar blijkt ook een handicap bij het tegengaan van polarisatie, schuldhulpverlening en de energietransitie.

Het resultaat is dat de politieke en economische macht van minderheden nog steeds gering is. Hun perspectieven worden te weinig gehoord. Niet alleen als het gaat om algemene vraagstukken, maar ook als het gaat om hun eigen positie in de samenleving.

Vanaf 1990 heb ik de discussies over ‘integratie’ vanuit verschillende rollen van dichtbij meegemaakt: ik ondersteun sinds die tijd migrantenorganisaties (zelforganisaties), culturele en religieuze organisaties, ik heb inmiddels tientallen onderzoeken gedaan en adviseerde politici, overheden en instellingen. Van dichtbij was ik getuige van vele discussies, succesvolle en jammerlijk mislukte projecten. Daarnaast schrijf ik sinds 2005, onder andere op Republiek Allochtonië en voor De Kanttekening, over diverse aspecten van de soms eindeloos lijkende discussie die we in Nederland over ‘integratie’ voeren.

Op grond van alle verhalen die ik in loop der jaren heb verzameld en de komende jaren nog ga verzamelen, schrijf ik een toegankelijk politicologisch boek over de geschiedenis van het Nederlandse integratiebeleid. Welke actoren speelden en spelen vanaf de jaren ’70 een rol bij de totstandkoming van het beleid en de ‘industrie’ die daarmee gepaard ging? Wat is de rol van bijvoorbeeld (grote) ondernemers, werknemers(organisaties), politieke partijen, landen van herkomst, media? Maar vooral: wat is de rol geweest van de ‘nieuwe Nederlanders’, hun eigen organisaties en hun ‘zaakwaarnemers’? Wat kunnen we ervan leren?

Steunen

Een deel van mijn werk wordt gefinancierd op basis van donaties van lezers. Onder sommige blogs vind je daarom een oproep te doneren. Zo blijft het mogelijk dit werk onafhankelijk te blijven doen. Wil je me steunen? Je kunt doneren via deze link: https://bunq.me/ewoudbutter

Selectie van eerder gepubliceerd werk in dit kader (wordt binnenkort aangevuld)

Over beleid

Eigen (religieuze) organisaties, zaakwaarnemers

Portretten/interviews

Landen van herkomst

Divers