Er is nogal wat ophef ontstaan doordat er her en der verkiezingsposters zijn verschenen waarop een andere taal dan het Nederlands wordt gebruikt. De verontwaardiging is tamelijk selectief en hypocriet: het gebruik van het Fries, het Limburgs, het Engels (bijvoorbeeld VVD’er Frank van Dalen) en zelfs het Chinees (zie illustratie) wordt min of meer als vanzelfsprekend beschouwd, maar het gebruik van het Turks of Arabisch is al snel een ‘schande’. Dat vinden niet alleen verschillende rechtse politici als VVD’er Paul de Krom, ook de Rotterdamse lijsttrekker Schrijer en minister Van der Laan vinden dat de posters moeten worden weggehaald, want: ‘ In Nederland spreken we Nederlands.’
Nou kun je je afvragen hoe Nederlands het Nederlands nog is. Bijvoorbeeld in Amsterdam, waar ‘I Amsterdam’ het officiële motto van de stad is. Tien minuten surfen over bijvoorbeeld sites van bedrijfsleven en lokale overheid geeft een inzicht in het ‘Nederlands’ dat in die kringen wordt gebezigd: er wordt in bilateraaltjes geleveld, bijvoorbeeld door accountmanagers, er worden responsibilities geclearcut, probleempjes getackeld en targets gesteld. Ook worden er toolkits uitgerold en systeemveranderingen “geembed”. Innovatie ontstaat door out-of-the-box te denken. In alle gremia wordt aan teambuilding gedaan, is er sprake van change management, bij voorkeur pro-actief en bottom-up. Daarvoor zijn dan weer Human Resourch managers nodig met eagerness, commitment, een hands-on mentaliteit en een helicopterview. Het is allemaal quite a challenge, een ‘ hell of a job’. En als er iets mis gaat roepen we al snel ‘shit’ of ‘fuck’.
Als het om taal gaat zijn we aardig tolerant en niet van vreemde invloeden vrij.
Zelf vind ik dat er te vaak voor een Engelse uitdrukking wordt gekozen; wat dat betreft kunnen we een voorbeeld nemen aan de Vlamingen.
Verkiezingen zijn geen taaltoets
In Nederland is het een democratisch recht dat ieder die de Nederlandse nationaliteit heeft en 18 jaar of ouder is, mag stemmen. Er worden verder weinig voorwaarden gesteld aan dit recht. Beheersing van de Nederlandse taal is bijvoorbeeld geen voorwaarde om te mogen stemmen. Het is belangrijk dat mensen die mogen stemmen zo zelfstandig mogelijk hun keuze kunnen maken. Daarvoor moeten ze zo veel mogelijk informatie kunnen vergaren. Het is dan vanzelfsprekend een stuk gemakkelijker wanneer deze kiezers goed Nederlands kunnen spreken en lezen.
Helaas is dat (nog) niet zo. Een steeds grotere groep spreekt weliswaar Nederlands, maar een aanzienlijke groep ook nog niet. Een deel van hen zal waarschijnlijk ook nooit meer het Nederlands leren. Sommigen omdat ze het niet willen, maar veel ook omdat ze te oud en te laag opgeleid zijn om een nieuwe taal te leren. Vraag maar eens een NT2 docent hoe moeilijk of onmogelijk het voor analfabete 50-plussers is om een nieuwe taal te leren.
Je kunt ervoor kiezen die mensen af te schrijven, maar je kunt er ook voor kiezen om ze zoveel mogelijk bij de samenleving te betrekkenen ze het gevoel te geven dat ze erbij horen. Dat heeft niet alleen een positief effect op henzelf, maar indirect ook op hun kinderen.
Het is mijn ervaring dat je moeilijk bereikbare doelgroepen kunt betrekken door ze aan te spreken op plaatsen waar ze komen, via media waar ze naar luisteren, via boodschappers waar ze vertrouwen in hebben en via een taal die ze begrijpen. Een politicus die campagne voert en met zoveel mogelijk burgers wil communiceren, moet daar rekening mee houden.
Wat mij betreft moeten verkiezingsposters in het Nederlands, maar wanneer een grote groep in een ander taal dan de Nederlandse bereikt kan worden, dan vind ik het logisch dat het serieus overwogen wordt. Ik zou dan wel een voorkeur voor tweetalige posters hebben, zodat ook Nederlandstaligen kunnen lezen wat er staat.
Verkiezingscampagnes zijn voor volksvertegenwoordigers een periode om het vertrouwen van hun kiezers te winnen. Dat doen ze niet door de kiezers de les te lezen, maar door het gesprek met ze aan te gaan.
Als ze eenmaal gekozen zijn, moeten ze zich ervoor inzetten dat bij de volgende verkiezingen steeds meer mensen Nederlands gaan spreken en lezen, zodat die posters steeds minder nodig zijn.
Maar de verkiezingen zelf zijn zelf geen taaltoets Nederlands.
Ewoud Butter 