De lokale democratie heeft een legitimiteitscrisis. Daarom een Burgertop

De stad Amsterdam is gezegend met een burgervader die past bij de stad, met een nieuwe coalitie met kundige wethouders en met vele betrokken gemeenteraadsleden. 

Toch heeft de Amsterdamse politiek een ernstig legitimiteitsprobleem. De opkomst bij verkiezingen is laag, de Amsterdamse politieke elite bestaat naar schatting uit 1700 hoger opgeleiden. De wijze waarop we op lokaal niveau de inspraak hebben georganiseerd lijkt niet meer van deze tijd te zijn.  Er moeten nieuwe vormen worden gezocht om zeggenschap en betrokkenheid van burgers weer te vergroten.  In dat verband steun ik de Amsterdamse Burgertop.

Legitimiteit

De Amsterdamse raad is gekozen door slechts de helft (50,3%) van de Amsterdamse stemgerechtigden. Ruim 320.000 Amsterdammers maakten in maart 2014 geen gebruik van hun recht om te stemmen.

Vooral onder lager opgeleiden, Amsterdammers met een lager inkomen, ouderen, en Amsterdammers van niet-westerse herkomst bestaat er weinig interesse in de Amsterdamse politiek.

Vooral onder die laatste groep is de opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen spectaculair gedaald: de opkomst van Turkse Amsterdammers daalde met tien procentpunt ten opzichte van 2010 naar 34% en onder Marokkaanse Amsterdammers daalde de opkomst zelfs met 14 procentpunt naar 24%.

Vooral Amsterdammers uit het Centrum en Amsterdam-Zuid gingen naar de stembus (grafiek uit Staat van de Stad van O+S)

Coalitie

Van degenen die wel naar de stembus gingen, stemde slechts 49,2% op één van de huidige coalitiepartijen D66, VVD en SP. Slechts in drie van de zeven stadsdelen haalde de coalitie een meerderheid van de stemmen: in Zuid (58%), Centrum (55,4%) en West (50,4%). In Zuid-Oost hebben de coalitiepartijen de minste steun gekregen: maar 36,6% van de kiezers stemde op D66, VVD of SP.

Ruim 17000 Amsterdammers zijn lid van een partij die vertegenwoordigd is in de gemeenteraad

De Amsterdamse politici worden gerecruteerd uit de lokale politieke elite, die, net als elders, klein is.

Volgens het onlangs gepubliceerde rapport Staat van de Stad van het Amsterdamse onderzoeksbureau O+S zijn vooral mannen, Amsterdammers van 55􏰈 􏰈 jaar en ouder, hoger opgeleiden en Amsterdammers met een hoog huishoudinkomen lid van een politieke partij. Volgens O+S zou 4% van de Amsterdammers boven de 18 jaar, in totaal zo’n 26.000 mensen, lid zijn van een politieke partij.

Wanneer dit cijfer van O+S klopt, dan zou dat betekenen dat ongeveer 9000 Amsterdammers lid zijn van partijen die niet vertegenwoordigd zijn de Amsterdamse gemeenteraad. Navraag per email afgelopen week leert namelijk dat de partijen in de Amsterdamse raad samen niet meer dan een dikke 17 duizend leden in Amsterdam hebben.

De PvdA is in Amsterdam de grootste partij (4500 leden), gevolgd door D66 ( 3550 leden), GroenLinks (2800), SP (2550), VVD (2200), Partij voor de Dieren (1025) en het CDA (800 leden).

Van één partij heb ik geen antwoord gekregen: van de Partij voor de Ouderen. Ik schat echter in dat deze partij niet veel leden heeft en hun aantal bijna weggestreept kan worden tegen het aantal Amsterdammers dat lid is van meerdere partijen tegelijk.

Politieke elite: 1700 Amsterdammers

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat zo’n 10% van de leden van een politieke partij ook echt actief is.

Wanneer dat in Amsterdam ook opgaat, zouden ruim 1700 Amsterdammers actief zijn bij één van de partijen die vertegenwoordigd zijn in de Amsterdamse raad.

Zij vormen samen de Amsterdamse politieke elite, bestaande uit voornamelijk mannen en vrouwen met een hogere opleiding en een bovengemiddeld inkomen. Zij komen naar de afdelingsvergaderingen, zitten in werkgroepen, programmacommissies, afdelingsbesturen, denktanks etc. Uit hun midden zijn ook ongeveer 210 volksvertegenwoordigers gekozen. Dat zijn niet alleen de Amsterdamse raadsleden, wethouders en bestuurscommissieleden, maar ook bijna alle Amsterdamse vertegenwoordigers in de Tweede Kamer, het kabinet, Europees Parlement, Provinciale Staten en Waterschap. 

Lokale democratie is grieperig

Amsterdam wordt dus bestuurd door een betrokken, maar kleine elite van vooral hoger opgeleiden.

Lager opgeleiden, mensen met een laag inkomen en niet-westerse migranten zijn in het geheel niet vertegenwoordigd of zwaar ondervertegenwoordigd. Hetzelfde geldt overigens voor PVV-stemmers, die bij landelijke en Europese verkiezingen 6 tot 9 % van het Amsterdamse electoraat vormen, maar bij gemeenteraadsverkiezingen hun stem niet goed kwijt kunnen.

Een ander, niet te onderschatten probleem is dat de controle van de politiek door de media de afgelopen decennia fors is verminderd. Het zijn nog maar een handjevol journalisten die volgen wat er in de Amsterdamse raad gebeurt. In veel kleine gemeenten is deze vorm van controle helemaal verdwenen.

Met het oorspronkelijke idee van een volksvertegenwoordiging heeft de gemeenteraad in de huidige vorm steeds minder te maken. De wijze waarop we op lokaal niveau de lokale inspraak hebben georganiseerd lijkt niet meer van deze tijd te zijn.

Hervormingen

Er is daarom een schreeuwende behoefte aan politieke hervormingen. Er moeten nieuwe vormen worden gezocht om zeggenschap en betrokkenheid van burgers weer te vergroten.

Burgertop

In dit verband steun ik als ‘ambassadeur’ van harte de Burgertop Amsterdam die op zaterdag 6 juni wordt gehouden. Op deze dag gaan 500 Amsterdammers met elkaar in gesprek over wat zij belangrijk vinden voor de stad. De burgertop vindt plaats in de Zuiderkerk.

De initiatiefnemers van de Burgertop zijn geïnspireerd door de Belgische G1000 die al op verschillende plekken navolging heeft gekregen. De Burgertop zal zeker nog niet het medicijn voor de grieperige lokale democratie zijn. Ook hier zullen hoger opgeleiden zijn oververtegenwoordigd, maar het is een interessant experiment waarvan geleerd kan worden. Laten er nog vele experimenten volgen.

Heb je interesse?

Kijk voor meer informatie en om je in te schrijven hier: http://burgertop-amsterdam.nl/

De bijeenkomst start om 10 uur en wordt rond half zes afgesloten. Deelname is gratis.